کاربرد مدل های سیستمی در تحلیل ساختار تقاضای کالاهای خوراکی در ایران

مطالعه رفتار مصرف کننده و تحلیل چگونگی اختصاص درآمد محدود خانوار به کالاها و خدمات گوناگون، یکی ‏از مباحث مهم و کاربردی علم اقتصاد به شمار می رود. برآورد توابع تقاضا و شناخت جایگاه عوامل مهمی چون مقادیر و ‏قیمتها، در چارچوب کششهای مربوطه در شناخت ترجیحات مصرفی و پیش بینی نیازهای آینده مصرف کنندگان ‏جهت سیاست گذاری و برنامه ریزی از اهمیت بالایی برخوردار است‎.‎‏ آگاهی از ضرایب کشش تقاضای کالاهای خوراکی ‏میتواند کمک فراوانی به برنامه ریزان کشاورزی کند و آنان را در شناخت سیر تغییرات تقاضا، برای محصولات کشاورزی ‏در سالهای آینده یاری دهد.‏‎ ‎در این مطالعه سعی شد رفتار مصرفی خانوارهای شهری ایران از طریق برآورد سیستم ‏توابع تقاضا و محاسبه انواع کشش های مقداری و قیمتی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. همچنین علاوه بر پرداختن ‏به ویژگیهای ریاضی و نظری انواع سیستم های تقاضا الگوهای تجربی برخی از سیستم های انعطاف پذیر پرکاربرد مانند ‏سیستم تقاضای تقریباً ایده آل ‏‎(aids)‎، سیستم تقاضای معکوس تقریباً ایده آل ‏‎(iaids)‎، سیستم تقاضای رتردام ‏‎(rottordam)‎، سیستم هیبرید (‏cbs‏)، سیستم تقاضای تقریباً ایده آل درجه دوم (‏‎(quiads‎‏ و سیستم تقاضای ‏مخارج درجه دوم ‏‎(qes)‎‏ ‏‎)‎برای 8 گروه اصلی کالاهای خوراکی کشور که شامل غلات و فرآورده های آن، انواع گوشت، ‏شیر و فرآورده های آن و تخم مرغ، میوه و سبزی ها، روغن ها و کره، نوشیدنیها، حبوبات و خشکبار می باشد) تبیین و ‏برآورد شد.‏‎ ‎بررسی ها نشان داد که سیستم تقاضای معکوس تقریباً ایده آل (‏‎(iaids‎‏ به لحاظ سازگاری با ویژگیهای ‏نظری توابع تقاضا، تطابق نتایج آن با واقعیت و همچنین دیگر آزمونهای انتخاب مدل برتر از وضعیت بهتری برخوردار ‏بود.‏‎ ‎نتایج محاسبه کششها نشان داد‎ ‎که تغییر مقدار هر کدام از گروه های خوراکی‎ ‎علاوه بر تغییر قیمت خود آن گروه، ‏قیمت گروه های دیگر را نیز تغییر می دهد در این رابطه نتایج نشان داد که غلات با لبنیات، گوشت و حبوبات رابطه ‏جانشینی دارد. همچنین گوشت به جز گروه های غلات، شیر و حبوبات با باقی گروه ها حالت تکمیلی دارد. آشامیدنی ها ‏نیز فقط با شیر حالت جانشینی دارد. قدر مطلق کشش مقیاس گوشت و خشکبار کمتر از واحد به دست آمد که نشان ‏می دهد این محصولات جز کالاهای لوکس محسوب می شوند. در بین گروه های خوراکی قیمت گوشت‎